Cách sáng tác nhạc ballad qua 7 bước đơn giản

Tự học cách sáng tác nhạc ballad trong 7 bước cơ bản. Nắm những đặc điểm cốt lõi của dòng nhạc từ viết lời, giai điệu, phối khí và làm thành bản demo.

7 bước quy trình sáng tác nhạc ballad cơ bản

Dù là ballad hay thể loại nhạc nào thì cũng đều tuân thủ công thức chung về cấu trúc bài hát và từng bước thực hiện, bạn hãy đọc thêm bài viết về Cách sáng tác nhạc để nắm chi tiết. 7 bước dưới đây sẽ đi sâu hơn về những đặc thù bạn cần nắm khi làm nhạc ballad.

Bước 1: Tìm cảm hứng sáng tác

Nguồn cảm hứng sáng tác nhạc ballad thường dến từ trải nghiệm cá nhân về đời sống, hoặc những cảm xúc khiến ai cũng có thể đồng cảm, chẳng hạn như:

• Mối tình đầu hoặc một cuộc tình day dứt.
• Kỷ niệm buồn vui với gia đình và bạn bè.
• Những nỗi niềm trăn trở về cuộc sống.
• Sắc cảnh ngày mưa, phố vắng.
• …

Để tìm kiếm chất liệu sáng tác, hãy dành cho mình không gian thoải mái, yên tĩnh để chiêm ngẫm về những lần vấp ngã, cuộc chia ly, hay khoảnh khắc đoàn tụ ấm áp.

Hãy viết hết những ý tưởng, cảm hứng ra giấy để dễ phát triển thành lời nhạc

Bước 2: Viết lời nhạc ballad

Từ cảm hứng ban đầu, cách viết nhạc ballad đó là:

• Kể chuyện bằng hình ảnh: Biến ý tưởng thành một câu chuyện có mở đầu, diễn biến, cao trào và kết thúc. 
• Ngôn ngữ giàu cảm xúc và chân thật: Sử dụng từ ngữ mộc mạc nhưng giàu tính thơ, ẩn dụ, so sánh để gợi cảm xúc trực tiếp. Tránh sự hoa mỹ rỗng tuếch. Lời ca nên chân thật như một lời tự sự, khiến người nghe thấy chính mình trong đó.

Viết đoạn điệp khúc (chorus):

• Điệp khúc phải chứa đựng thông điệp chính, cảm xúc chủ đạo hoặc câu nói mang tính "biểu tượng" của bài hát. Hãy chọn lọc từ ngữ thật tinh tế, xúc tích, mạnh mẽ để tóm tắt được toàn bộ câu chuyện, nỗi lòng của tác phẩm.
• Đối với nhạc ballad, đoạn điệp khúc thường được lặp lại nhiều lần. Vậy nên hãy đảm bảo khả năng truyền đạt cảm xúc để níu chân người nghe xuyên suốt bài hát.
• Cũng vì thế nên điệp khúc là nơi bạn cần dành nhiều tâm huyết nhất khi sáng tác nhạc ballad. Nếu để ý, đa số các đoạn short nhạc ballad trending trên mạng xã hội là đoạn điệp khúc, với những câu hát dễ nhớ, dễ đọng lại cảm xúc. Hãy học theo công thức của những bài đã thành công như “Dẫu có lỗi lầm” Vũ, hay "Sau Lời Từ Khước" - Phan Mạnh Quỳnh.

Bước 3: Làm giai điệu ballad

Khi làm giai điệu dòng nhạc ballad cần phải mang tính chất nhẹ nhàng, chậm rãi, như cách một người đang kể những tâm tư, nỗi lòng của mình. Vì thế nên giai điệu cần được khai thác khoảng âm rộng, từ những nốt trầm (thường tạo sự suy tư, sâu lắng) đến nốt cao (cho cảm giác cao trào, vỡ òa), nhằm tạo không gian câu chuyện và lột tả mọi cung bậc lòng người sáng tác. Điển hình giai điệu có thể hướng đến là cảm giác buồn man mác day dứt khôn nguôn, hoài niệm da diết,... 

Đối với đoạn điệp khúc thì có thể biểu đạt sự tràn đầy hy vọng, hân hoan vỡ òa, hoặc thanh thản đón nhận,... Các bản ballad Việt thường có giai điệu điệp khúc rất mượt mà, tạo cảm giác “phiêu” cho người nghe. Bạn cũng có thể thử tạo sự tương phản mạnh mẽ với đoạn verse thông qua việc thay đổi đột ngột về cường độ và hòa âm.  Điều này sẽ giúp đoạn điệp khúc dễ đọng lại với người nghe hơn.

Bạn cũng nên chừa những khoảng lặng trong giai điệu, những nốt ngân dài để tạo sự lắng đọng, thẩm thấu từng nốt nhạc cho người nghe. Đây là một đặc điểm tương đối quan trọng trong dòng nhạc ballad.

Từ bước làm giai điệu này đến các bước trở về sau, bạn đều nên thực hiện trên phần mềm sáng tác nhạc để đảm bảo tối ưu về chất lượng sản phẩm và thời gian thực hiện.

Giao diện phần mềm sáng tác nhạc FL Studio khi đã hoàn thành bước phối nhạc cụ cơ bản

Bước 4: Hòa âm

Hòa âm sẽ giúp tạo chiều sâu cảm xúc cho giai điệu ballad. Chẳng hạn như dùng:

Gam thứ:  Biểu đạt cảm xúc buồn hoặc day dứt. Vòng hợp âm phổ biến để sử dụng là i - VI - VIII -III, với ba biến thể chính để kết hợp:

• Gam thứ tự nhiên (Natural Minor Scale): Là dạng cơ bản nhất, tạo ra cảm giác buồn, man mác, đúng với bản chất của gam thứ.
• Gam thứ hòa thanh (Harmonic Minor Scale): Đặc trưng bởi việc nâng cao nốt bậc 7. Điều này tạo ra một quãng tăng đặc biệt (quãng 2 tăng) giữa nốt bậc 6 và bậc 7, mang lại cảm giác day dứt, bí ẩn hoặc kịch tính hơn.
• Gam thứ giai điệu (Melodic Minor Scale): Khi đi lên, nó nâng cao cả nốt bậc 6 và bậc 7, tạo cảm giác mềm mại và "sáng" hơn gam thứ hòa thanh. Khi đi xuống, nó thường trở lại dạng gam thứ tự nhiên. Dạng này thường được dùng để tạo những giai điệu mượt mà nhưng vẫn giữ được nét u buồn.

Gam trưởng: Được dùng để đoạn cao trào, để thể hiện cảm giác đầy hy vọng, sức mãnh liệt vươn tới. Vòng hợp âm điển hình của gam trưởng là i - IV - V- vi.

Để làm nên bản hòa âm có chiều sâu, có thể sử dụng thêm hợp âm mở rộng như sus, add, 7th, 9th sẽ tạo màu sắc. Hoặc dùng kỹ thuật chuyển điệu (modulation) - giúp làm bản nhạc ấn tượng hơn thông qua việc đẩy cao trào cảm xúc một cách bất ngờ cho người nghe.

Bước 5: Nhịp điệu và tiết tấu

Nhịp điệu cũng là một yếu tố quan trọng để làm nên chất nhạc ballad, nó nên có:

• Tốc độ (tempo) thường khá chậm, ở mức Andante hay Adagio, cho phép người nghe có đủ thời gian để cảm nhận từng nốt nhạc, từng câu từ.
• Sử dụng phách mạnh/nhẹ hợp lý để tạo cảm giác lướt đi mượt mà và những đoạn bài hát cần tạo điểm nhấn.
• Tiết tất được giữ đơn giản để không làm lu mờ đi giai điệu chính và ý nghĩa vủa lời nhạc.

Sử dụng bộ gõ tempo trong phần mềm để đảm giác giai điệu ổn định

Bước 6: Phối khí cho nhạc ballad

Bước phối khí sẽ giúp giai điệu ballad có đầy đủ sắc thái, được thực hiện bằng cách:

Chọn nhạc cụ chủ đạo:

• Đối với người mới làm quen với dòng nhạc ballad, Piano vầ Guitar Acoustic luôn là nhạc cụ đơn giản để thực hiện. Piano thường đảm nhiệm phần hòa âm nền, tạo không gian ấm áp, trong khi guitar acoustic mang đến sự mộc mạc, gần gũi.
• Kết hợp dùng Dàn dây (Strings) để tạo nên sự lãng mạn, hoặc bi tráng cho những đoạn cao trào, đẩy cảm xúc lên đỉnh điểm.
• Dùng kèm nhạc cụ bổ trợ như kèn, sáo, harmonica để điểm xuyết những nét chấm phá tinh tế.

Những kỹ thuật phối khí cơ bản:

• Xếp lớp nhạc cụ (Layering): Điều chỉnh và thêm bớt các lớp nhạc cụ xuyên suốt bài. Chẳng hạn, bắt đầu đơn giản ở verse, sau đó thêm dần nhạc cụ khi đến chorus để tạo cao trào, rồi lại giảm bớt ở bridge hay outro để tạo điểm lắng đọng.
• Tạo không gian (Reverb, Delay): Sử dụng các hiệu ứng này một cách có kiểm soát để tạo cảm giác rộng mở, vang vọng, hay một chút hoài niệm, giúp người nghe đắm chìm vào không gian bài hát.
• Độ động (Dynamics): Điều chỉnh cường độ âm thanh từ nhỏ dần đến lớn dần, tạo nên những dòng chảy cảm xúc uyển chuyển.

Sử dụng MIDI để thực hiện bước phối khí dễ dàng hơn

Bước 7: Sản xuất thành bản demo và hoàn thiện sản phẩm ballad

Hãy thu âm bài hát mình đã viết lời và làm giai điệu ballad để làm thành bản demo. Nên thu bằng micro và phần mềm thu âm chuyên dụng để dễ đánh giá nhất. Từ đó bạn có nghe và điều chỉnh, thông qua việc cân bằng các lớp vocal và nhạc cụ. Đồng thời áp dụng kỹ thuật mix và master để tối ưu chất lượng âm thanh sản phẩm cuối cùng.

Để biến những kiến thức trên thành sản phẩm ballad đầy cảm xúc, và rút ngắn thời gian tự tìm tòi của bạn, Thu Âm Việt mang đến Khóa học sáng tác nhạc từ cơ bản đến nâng cao. Nhờ học kèm 1-1 trong 1-3 tháng, chương trình học chuẩn hóa, giảng viên sẽ chia sẻ bạn những bí quyết riêng, sửa trực tiếp sản phẩm, để bạn có thể thành thạo không chỉ dòng nhạc ballad mà bất kỳ thể loại nào mình muốn sáng tác.