Phổ nhạc là gì? 6 bước cách phổ nhạc cho thơ hay

Học cách phổ nhạc cho thơ chuẩn cấu trúc từ A-Z, để bạn có thể phổ giai điệu cho tác phẩm, lời bài hát tự sáng tác, hay bất kỳ bài thơ mình yêu thích.

Khái niệm phổ nhạc?

Phổ nhạc cho thơ thường áp dụng các bước tương tự như cách sáng tác nhạc, bao gồm theo cấu trúc Mở đầu (Intro) - Phiên khúc (Verse) - Tiền điệp khúc (Pre-chorus) - Điệp khúc (Chorus) - Cao trào (Bridge) - Kết thúc (Outro). Tuy nhiên, phổ thơ có thể mang cấu trúc tự do hơn, hoặc chỉ gồm phiên khúc-điệp khúc để đảm bảo mạch cảm xúc như bài thơ gốc.

Việc phổ nhạc cho thơ có thể được thực hiện theo cách truyền thống là sử dụng nhạc cụ để tìm giai điệu, hoặc thông qua phần mềm làm nhạc.

6 bước phổ nhạc cho thơ

Bước 1: Chọn chủ đề và ý tưởng cho bài hát

Để có một bài hát phổ từ thơ hay, việc đầu tiên là phải chọn một chủ đề hoặc ý tưởng cụ thể. Việc này giúp định hướng rõ ràng cho bài hát, từ đó dễ dàng thu hẹp phạm vi hình ảnh và cách diễn đạt muốn sử dụng.

• Hãy bắt đầu với một ý tưởng hay chủ đề mà bạn đam mê hoặc có sự hứng thú sâu sắc. Ví dụ, nếu quyết định sáng tác về "tình yêu và tình bạn," hãy chiêm nghiệm những khoảnh khắc cụ thể đã trải qua hoặc quan niệm riêng về chúng.
• Tránh chọn chủ đề quá chung chung như "sự mất mát." Thay vào đó, hãy cụ thể hóa thành "nỗi đau mất con" hoặc "đánh mất một người bạn thân" để tránh gây cảm giác mơ hồ cho người nghe.

Chọn chủ đề bạn muốn viết là bước quan trọng nhất để có bài hát phổ từ thơ hay

Bước 2: Lựa chọn bài thơ phù hợp để phổ nhạc

Chọn thể loại thơ: Sau khi có chủ đề, bước tiếp theo là chọn một bài thơ phù hợp. Có rất nhiều lựa chọn về thể loại và độ dài:

• Thơ ngắn: Haiku, cinquain, hay shape poem là những lựa chọn đơn giản để bắt đầu.
• Thơ hài hước: Thể thơ ngũ ngôn vui (limerick) phù hợp cho bài hát mang lại tiếng cười.
• Thơ trữ tình: Sonnet, ballad hay rhyming couplet giúp tạo nên một bài hát xúc động và lãng mạn.

Bạn có thể thử từng thể loại thơ nhằm tìm ra đâu là lựa chọn phù hợp, nhưng ở bước đầu tự học phổ nhạc nên chọn thể loại và cấu trúc thơ đơn giản.

Chọn tác phẩm thơ để phổ nhạc: Có hai cách:

• Bạn có thể tự mình sáng tác thơ và dùng tác phẩm đó phổ nhạc. Hướng tiếp cận này giúp bạn có cảm hứng giai điệu dồi dào nhất. 
• Ttìm những bài thơ có sẵn để thực hiện. Một cách tìm hiệu quả là dựa vào các tác giả nổi bật của thể loại thơ. Ví dụ, thơ trữ tình có Xuân Quỳnh hoặc Xuân Diệu, còn thơ về Cách mạng có Trần Tiến.

Bước 3: Thiết lập giai điệu cơ bản trên nhạc cụ

Sử dụng đàn piano hoặc guitar để phát triển giai điệu:

• Bắt đầu với các hợp âm thông thường như G, A, C, D, E và F.
• Ghi nhớ chủ đề bài hát để chọn hợp âm có thể truyền tải đúng cảm xúc.

Dùng đàn piano hoặc guitar vì đây là hai công cụ đơn giản nhất để phát triển ý tưởng làm giai điệu nền và đưa lên phần mềm ở những bước tiếp theo. Đây không nhất thiết phải là nhạc cụ chủ đạo trong sản phẩm cuối cùng.

Thiết lập những giai điệu đầu tiên trên các nhạc cụ âm nhạc ghi-ta hoặc piano

Bước 4: Phát triển giai điệu bằng âm giai trưởng và thứ

Sử dụng âm giai với phím đã chọn để truyền tải tâm trạng.

• Điệu trưởng thường mang đến cảm giác vui vẻ, lạc quan hoặc tràn đầy năng lượng (ví dụ: Đô trưởng).
• Điệu thứ thường chứa đựng nỗi sầu muộn hoặc cảm xúc sâu lắng (ví dụ: Rê thứ thường được xem là điệu buồn nhất).

Hãy thử nghiệm các giai điệu khác nhau cho đến khi tìm được sự phù hợp. Có thể chuyển đổi giữa các điệu trưởng và điệu thứ để truyền tải nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau tùy thuộc vào chủ đề bài hát.

Bước 5: Tận dụng sự giúp đỡ từ đồng tác giả

Nếu cảm thấy khó khăn trong việc tự phổ giai điệu, hãy cân nhắc nhờ một người thạo nhạc tham gia. Đây có thể là người cùng đam mê, mentor, hoặc giảng viên của các khóa học làm nhạc. Để được hỗ trợ hiệu quả. bạn cần:

• Trình bày rõ chủ đề, giai điệu và lời nhạc dự định sử dụng.
• Tôn trọng phong cách âm nhạc và luồng làm việc của nhau.

Bước 6: Thử nghiệm với phần mềm âm nhạc

Hãy tận dụng  phần mềm làm nhạc để phổ nhạc bài hát, nơi cung cấp hàng ngàn hiệu ứng âm thanh như tiếng trống, bass, hợp âm và giai điệu mẫu. Cho phép điều khiển và kết hợp chúng theo vô vàn cách khác nhau để tạo nên những bài hát của riêng bạn.

Nhơ có sự tiện lợi của phần mềm mà việc không biết chơi nhạc cụ không phải là rào cản. Thậm chí, trở thành nhạc sĩ phổ nhạc điện tử cũng là một định hướng tiềm năng.

Tư duy cần nắm để phổ nhạc cho thơ hay

• Tôn trọng nguyên tác, nhưng linh hoạt: Các nhạc sĩ thường giữ tên bài thơ làm tên ca khúc để thể hiện sự tôn trọng với nguyên tác. Không nhất thiết lấy nguyên mẫu từng câu từng chữ, thay vào đó, có thể chọn lọc những câu, đoạn phù hợp với ý tưởng âm nhạc của mình, nắm bắt cái "hồn" của thơ. Chẳng hạn như nhạc sĩ Nguyễn Đình Phúc, chỉ với hai câu thơ "Cung thanh là tiếng mẹ - Cung trầm là giọng cha" từ bài "Tiếng đàn bầu" của Lữ Giang, đã tạo nên một giai điệu da diết, bất hủ.
• Sáng tạo trong cấu trúc phổ nhạc: Nhạc sĩ có thể điều chỉnh trật tự các câu thơ hoặc thậm chí kết hợp từ nhiều bài thơ/tác giả khác nhau để tạo nên một bài hát tổng thể. Ví dụ, ca khúc "Đường chúng ta đi" của nhạc sĩ Huy Du là sự kết hợp thơ của Xuân Sách và Hoàng Trung Thông, tạo nên một tác phẩm hùng tráng.
• Thấu hiểu chiều sâu nội dung bài thơ: Nhạc sĩ cần dành nhiều thời gian cảm nhận và thấu hiểu trọn vẹn từng sắc thái cảm xúc, thông điệp ẩn chứa trong bài thơ. Từ đó mới có thể định hình thể loại nhạc, phong cách làm giai điệu chuyển tải chúng chân thực nhất.
• Tham khảo các tác phẩm kinh điển: Hãy nghe lại những bài thơ được phổ nhạc nổi tiếng để hình dung cách các nhạc sĩ gạo cội đã chuyển thể lời thơ như thế nào, từ việc lựa chọn giai điệu, hòa âm đến cấu trúc bài hát.

Nhạc sĩ Phạm Duy - người chuyên phổ nhạc cho thơ

Tự học cách phổ nhạc cho thơ là quá trình đòi hỏi đào sâu kiến thức âm nhạc và kiên trì thực hành. Tuy nhiên, nếu bạn muốn nhanh chóng làm chủ kỹ năng phổ nhạc chỉ trong 1 tháng, hãy đến với khóa học làm nhạc tại Thu Âm Việt. Nơi bạn sẽ được giảng viên kèm 1-1 và sửa sản phẩm trực tiếp nhằm tạo cho bạn nền tảng vững chắc.

Hoặc nếu bạn có tác phẩm thơ do tự mình sáng tác, muốn hoàn thiện nhanh mà không cần phải tự học, dịch vụ phổ nhạc cho lời bài hát của Thu Âm Việt sẽ giúp hiện thực hóa mọi ý tưởng và giai điệu chỉ trong 4 ngày.